Niszcząca działalność lodowca

Niszcząca działalność lodowca polega głównie na żłobieniu podłoża, wyrywaniu okruchów i bloków skalnych, oraz na zdzieraniu powierzchni skalnej przez nasuwające się czoło lodowca. Lód poruszający się w lodowcu zawiera sporą część materiału skalnego, który pochodzi z wietrzenia mechanicznego. Materiał ten jest także wyrywany z podłoża przez lód. Wyrywanie fragmentów skał z podłoża przez lodowiec to detrakcja. Proces ten zachodzi tym intensywniej, im skała, po której przemieszcza się lodowiec jest popękana.

Detersją natomiast określa się proces wygładzania i szlifowania powierzchni skalnej przez poruszające się masy lodowe. Materiał, który przedostał się do lodowca ściera skały podłoża, po których przesuwa się lodowiec. Zjawisko to nosi nazwę egzaracji lodowca. Przejawem egzaracji lodowca w dnie doliny są charakterystyczne, kopulaste formy skalne wygładzone przez lodowiec, wystające spod pokrywy roślinnej.

Na takich wypolerowanych powierzchniach skalnych można zaobserwować rysy lodowcowe. Są to zadrapania powierzchni skalnych przez ostre krawędzie okruchów niesionych kiedyś przez lodowiec. Na podstawie przebiegu rys lodowcowych można odczytać kierunek ruchu dawnego lodowca.

Innymi formami powstałymi na skutek erozji lodowcowej są mutony (barańce). Muton jest to rodzaj pagórka, lub wyniosłości skalnej o wysokości od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów. Powstaje on w wyniku procesu mechanicznego niszczenia podłoża skalnego wywoływanego przez działalność lodowca. Mutony odznaczają się charakterystycznym podłużnym kształtem, co związane jest z kierunkiem ruchu lodowca.

Charakterystyczną formą w górach, które były objęte zlodowaceniami są tzw. doliny wiszące zwane także dolinami zawieszonymi. Jest to rodzaj doliny bocznej, oddzielonej od doliny głównej progiem. Dno doliny bocznej znajduje się powyżej dna doliny głównej. Doliny te są widoczne tylko wtedy, kiedy lodowiec opuści dolinę. Doliny zawieszone są efektem poszerzania doliny w wyniku erozyjnej działalności lodowca.

W górnych częściach dolin u-kształtnych w obszarze dawnego pola firnowego lodowca tworzą się tzw. cyrki lodowcowe (kary). Są to wielkie, półkoliste zagłębienia otoczone z trzech stron stromymi, skalistymi stokami. Opadają one najczęściej w kierunku doliny stromym progiem, który jest zaokrąglony w wyniku działalności lodowca. Ich powstanie wiąże się z poszerzeniem, pogłębieniem, oraz wygładzeniem obszarów źródłowych rzek przez lód firnowy i lód lodowcowy. Po stopieniu lodu w cyrkach bardzo często powstają jeziora zwane jeziorami cyrkowymi. Działalność erozyjna lodowców kontynentalnych polega głównie na detrakcji, egzaracji, oraz na żłobieniu, rysowaniu i wygładzaniu podłoża. Lądolody wyrywają fragmenty skał o długości kilkuset metrów i grubości do kilkudziesięciu metrów.

Formami, które powstały w wyniku erozyjnej działalności lodowców są także fiordy. Są to długie i wąskie zatoki o stromych zboczach, wcinające się głęboko w ląd. W przekroju poprzecznym mają one kształt litery U. Fiordy mają bardzo dużą głębokość. Formy te powstały na skutek erozyjnej działalności przesuwających się w stronę morza jęzorów lodowcowych w czasie zlodowaceń plejstoceńskich. Fiordy występują głównie na wybrzeżach Norwegii a także w Nowej Zelandii, czy w Szkocji.

Źródła:
http://geografia.na6.pl/dzialalnosc-lodowcow
turystyka.wp.pl
http://geografia_liceum.republika.pl/procesyegzo.html
www.geopic.pl